65
"Twórczość Kafki (...) została poddana masowym torturom przynajmniej przez trzy armie interpretatorów. Ci, dla których dzieła Kafki są społeczną alegorią, dostrzegają w nich przykładowe studium frustracji i obłędu we współczesnym zbiurokratyzowanym świecie oraz krańcową formę tego świata w państwie totalitarnym. Ci, dla których dzieła Kafki są psychoanalityczną alegorią, dostrzegają w nich szaleńczy strach Kafki przed ojcem, kompleks kastrata, świadomość własnej impotencji, zniewolenie przez sny. Ci, dla których dzieła Kafki są religijną alegorią, wyjaśniają, że K. w Procesie jest obiektem tajemniczej i nieubłaganej sprawiedliwości Boga."
Susan Sontag
"Im więcej myślę o Kafce, tym sceptyczniej odnoszę się do wszelkich interpretacji jego dzieła (w tym moich własnych). Zawsze przechodzę po omacku obok nieuchwytnej i ledwie wyczuwalnej istoty rzeczy, jak w nieskończonej grze w chowanego. Wyobraźnia Kafki żywiła się sokami zagadkowych przypowieści, a przypowieść można co najwyżej rozjaśnić trochę światłem innej przypowieści, nigdy zinterpretować. (29.IV.1984)."
Gustaw Herling-Grudziński
"Jest tylko jeden sposób, aby zrozumieć powieści Kafki. Przeczytać je tak, jak czyta się powieści. Zamiast doszukiwać się w postaci K. portretu autora, a w słowach K. tajemnego, zaszyfrowanego przesłania, uważnie śledzić zachowania postaci, ich słowa, ich myśli, próbować wyobrazić je sobie naocznie."
Milan Kundera