Nasze miasto
Fenomenalny Zapasiewicz, Janusz R. Kowalczyk, RZECZPOSPOLITA nr 102, 3.05.1998

Z czeluści artystycznego niebytu wyłonił się po latach­ warszawski Teatr Współczesny, coraz częściej zadziwiający powrotem znakomitej formy. Tu widz — jak rzadko kiedy w innym teatrze - czuje się po prostu przyzwoicie traktowany. Otrzymuje żywe, interesująco wystawione i poruszające wyobraźnię spek­takle, których forma nie odstaje od treści.

Tym razem Maciej Englert wyreżyserował „Nasze mia­sto” Thorntona Wildera - w 41 lat po słynnym przedsta­wieniu Erwina Axera na tej samej scenie. W bieżącym re­pertuarze teatru jest jeszcze inny utwór Wildera — jedno­aktówka „Długi świąteczny obiad”, część pierwsza spektaklu „Przy stole”, także w reżyserii Macieja Englerta. Komplementowałem ów spektakl przy okazji premiery, cztery miesiące temu.

„Nasze miasto” jest przedstawieniem zrealizowanym z widocznym pietyzmem dla dramatu, ale i z niezwykłą pomysłowością. Scena, zgodnie z autorskimi didaskalia­mi, pozbawiona jest sprzętów i rekwizytów. W niewielkim (2642 dusze) amerykańskim miasteczku Grover’s Corners w początkach naszego wieku bohaterowie wykonują roz­maite, powszednie czynności, którym towarzyszy ideal­nie zsynchronizowany dźwięk. Pobrzękuje zastawa (nie­widoczna), rozstawiana co dzień rano na stolikach zarów­no przez Doktorową Gibbs (Marta Lipińska), jak i Redaktorową Webb (Zofia Kucówna). Rozlega się klap­nięcie gazety (niewidzialnej), rzuconej na próg domu przez Joe Crowella (Piotr Adamczyk), bądź jej szelest przy rozkładaniu przez Redaktora Webba (Józef Koniecz­ny). Pobrzękują instrumenty medyczne w wyimaginowa­nej torbie Doktora Gibbsa (Leon Charewicz) czy równie niematerialne butelki z mlekiem rozwożone przez Howie Newsomea (Jan Pęczek). Atmosferę wypełnia wiele in­nych, podobnie zaskakująco ujawnianych dźwięków — a to parsknięcie nieobecnej szkapy mleczarza, albo dwa rodzaje grzechotu niewidzialnej fasoli, wpadającej do drewnianego i metalowego pojemnika, po wprawnym wy­łuskaniu z niewidocznych strączków.

Zabieg reżyserski podkreśla filozoficzną wymowę dzie­ła Thorntona Wildera. Bo czyż nie jest tak w naszym ży­ciu, że patrzymy, a nie widzimy? A tym właśnie utworem o wiecznej ludzkiej krzątaninie i nieuchronnym przemija­niu, autor chciał unaocznić, jak rozpaczliwie niewiele wi­dzimy. Jak nie potrafimy dostrzec, że w błahych, codzien­nych zdarzeniach tkwi to, co najcenniejsze. I autor propo­nuje nam chwilę refleksji nad kilkoma wybranymi momentami z życia niewielkiej grupy mieszkańców Grover's Corners, miasteczka takiego, jak wszystkie...

Sztuka otrzymała znakomitą obsadę. Poza wymieniony­mi już wyżej aktorami — w zasadzie powinienem przepi­sać cały afisz, bo każda z blisko 20 ról znalazła doskonałe­go interpretatora — pierwsze skrzypce gra tu Reżyser. To kolejna fenomenalna rola Zbigniewa Zapasiewicza. Akto­ra, który ogniskuje na sobie całą uwagę widowni samą obecnością. Artysty, który potrafi moderować nastroje wi­downi najdrobniejszym słowem, gestem czy spojrzeniem.

Tenże Reżyser — Demiurg, kreator rzeczywistości — po­trafił zarzucić czerwony szalik na głowę, by zmienić się na moment w kłótliwą babę, albo „zardzewiałym" głosem ru­tynowego kaznodziei ogłosić młodych bohaterów Emilkę Webb i George’a Gibbsa mężem i żoną. Trzeba równie zna­komitego warsztatu i niepospolitego wyczucia, jak Zapasiewicza, by pozwolić sobie na ten rodzaj aktorskiej szarży — i nie polec! Młodych zagrali z powodzeniem Kinga Tabor i Zbigniew Suszyński. To, po Reżyserze Zapasiewicza dwie następne świetne role.

Co tu jeszcze rzec, by nie zapeszyć? Takie spektakle jak „Nasze miasto” Englerta w stolicy europejskiego państwa powinny być „chlebem powszednim”. Trafiają się jednak tak rzadko, że ich ranga urasta natychmiast do wydarzeń. I tak ten spektakl odbieram. W każdym razie, kiedy ktoś mnie dziś pyta, na co warto iść do teatru, kieruję go do Współczesnego, bo wiem, że nie będzie mnie potem ścigał. Dwa, trzy lata temu nie umiałbym wskazać podob­nego adresu.